Κοσμοθεωρία μας ο μαρξισμός - λενινισμός
Αποσπάσματα από την ομιλία του ΧΑΡΙΛΑΟΥ ΦΛΩΡΑΚΗ στην Ευρεία Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, τον Ιούνη του 1990, που συζήτησε το Προσχέδιο Θέσεων της ΚΕ για το 13ο Συνέδριο και στην οποία ξέσπασε ανοιχτά η διαπάλη για το χαρακτήρα του Κόμματος. Διαπάλη που συνεχίστηκε και στο ίδιο το 13ο Συνέδριο και μετά απ' αυτό έως την οριστική αποπομπή των στελεχών που ήθελαν τη διάλυσή του.
Σύντροφοι, να διατυπώνονται οι διαφορετικές γνώμες είναι καλό, φυσικά να διατυπώνονται με σωστό τρόπο, με προσοχή, χωρίς να προκαλούν ή να ανοίγουν πληγές σε άλλους συντρόφους, να μη δημιουργούν καινούρια προβλήματα, αντίθετα να διευκολύνουν τον προβληματισμό και την παραπέρα ανταλλαγή απόψεων. Και εδώ υπήρξαν ορισμένες χασμωδίες θα 'λεγα κατά τη διάρκεια των εργασιών, αλλά νομίζω ότι αυτά δε μεταβάλλουν, τουλάχιστον για μένα, την τελική εκτίμηση και θα 'θελα να πιστεύω ότι και εκείνοι που τέλος πάντων συμμετείχαν σ' αυτές τις χασμωδίες, αργότερα θα καταδικάζουν, ή, αν θέλετε, δε θα συμφωνούν με τέτοια φαινόμενα, για τον απλούστατο λόγο ότι δε διευκολύνουν το διάλογο. Σε παρασύρουν, σε αποπροσανατολίζουν σε άλλα ζητήματα κι όχι στην ουσία των προβλημάτων.
Το δεύτερο που θα 'θελα να πω, σύντροφοι, είναι ότι είμαστε όλοι υπέρ της ανανέωσης και δεν μπορεί ένας πραγματικός κομμουνιστής να είναι αντίθετος στην ανανέωση. Γιατί απλούστατα, σύντροφοι, δε θα είναι οπαδός της μαρξιστικής - λενινιστικής θεωρίας. Η κατάσταση αλλάζει, μπορεί να μην προσαρμόζεσαι; Και, μάλιστα, σε τέτοιες καμπές της ιστορίας του κινήματος; Οταν γίνονται αναπροσαρμογές, ανανεώσεις, αλλάζουν τα πράγματα. Εμείς θα μείνουμε εκεί που ήμασταν;
Συνεπώς, το χώρισμα που κάνει ο αστικός Τύπος κι οι αντίπαλοί μας σε ανανεωτικούς και συντηρητικούς δεν έχει καμιά θέση. Ολοι είμαστε υπέρ της ανανέωσης, αλλά υπάρχει μια διαφορά: Στο πώς εννοεί ο καθένας την ανανέωση. Υπάρχει διαφορά στο τι αλλαγές πρέπει να γίνουν γι' αυτήν την ανανέωση. Και δεν είναι μόνον αυτό. Ξέρετε, σε τέτοιες καταστάσεις, δεν είναι μονάχα οι πραγματικές αλλαγές που απαιτούνται από την αλλαγή της κατάστασης, αυτές που χρειάζονται πραγματικά. Εδώ επανέρχονται και ζητήματα, τα οποία τα γνωρίσαμε και παλιά. Σε τέτοιες καταστάσεις προκαλούνται αυτές οι συγχύσεις. Εγώ, συνιστώ, αν θέλετε πείτε με και οπορτουνιστή, όχι μονάχα ψυχραιμία, αλλά και προσοχή. Ορισμένοι εδώ ομιλητές κάναν πια ανάλυση, 'βγαλαν συμπεράσματα το τι συνέβηκε και πού οφείλονται αυτά που έγιναν στις σοσιαλιστικές χώρες, στην κατάρρευση αυτού του μοντέλου. Περιμένετε λιγάκι. Αφού τα ίδια τα κόμματα δεν έχουν καταλήξει, πέρα από μια γενική διαπίστωση, από εδώ εμείς βγάζουμε συμπεράσματα; Θέλει λιγάκι περισσότερη προσοχή. Δεν είναι απλά πράγματα. Και δε βάζουμε καθόλου το ερώτημα: Αυτά που γίνονται τώρα προς ποια κατεύθυνση γίνονται; Προς την ενίσχυση του σοσιαλισμού, σύντροφοι; `Η στην υπονόμευση του σοσιαλισμού; Βλέπετε πόσο τα πράγματα είναι ανακατεμένα. Εγώ λέω: Να προβληματιστούμε, να παρακολουθούμε, αλλά μην βιαζόμαστε σε τέτοιες κρίσεις από τώρα.
Ποια ανανέωση;
Αυτό το χώρισμα, επανέρχομαι, σε ανανεωτικούς και συντηρητικούς, σύντροφοι, είναι ένα από τα ευρήματα των αντιπάλων μας, του αστικού Τύπου, γιατί ελπίζουν απ' αυτήν την κατάσταση, απ' αυτήν τη διαπάλη να κλονίσουν, τουλάχιστον, την ενότητα και τις γραμμές του Κόμματος.
Επαναλαμβάνω, το θέμα για μας, για όλους, νομίζω πρέπει να είναι τι είδους ανανέωση πρέπει να γίνει. Ακριβέστερα, τι αλλαγές πρέπει να κάνουμε. Αν εννοούμε ανανέωση της ΚΕ και του ΠΓ, δεν τη φοβάμαι. Ποιος δε θέλει να γίνει; Αν και δεν είμαστε πίσω από αυτήν την άποψη. Νομίζω πως το 80% της ΚΕ είναι από νέους συντρόφους, περίπου. Δεν είμαστε πίσω. Να πω για τον Πειραιά; Ποιος παλιός είναι στο όργανο; Να πω για τη Θεσσαλονίκη; Ποιος παλιός είναι στο όργανο; Να πω για τη Θεσσαλία; Τα ανάφερα αυτά ενδεικτικά, γιατί πολλοί εννοούν σαν ανανέωση το να φύγουν οι παλιοί και τα ρέστα. Θα τους χρειαστούμε τους παλιούς. Σας το λέω. Μπορεί να τους βλέπουμε τώρα να μην μπορούν να μιλάνε καλά, όπως μιλάει ένας επιστήμονας, ένας νέος, αλλά έχουν συσσωρευμένη μια πείρα και θα 'λεγα πως, το λιγότερο, χρειάζεται κάποιος σεβασμός. Λοιπόν, αν πρόκειται για ανανέωση της ΚΕ και του ΠΓ, σε συνέδριο πάμε σύντροφοι, θα υπάρξει ανανέωση, ποιος έχει αντίρρηση; Κανένας νομίζω δεν έχει αντίρρηση. Κι αν κάποιος έχει αντίρρηση, το Συνέδριο να τον βάλει στη θέση του. Αλλά δε νομίζω ότι όταν μιλάμε για ανανέωση είναι εκεί το πρόβλημα. Γιατί υπάρχουν ορισμένοι σύντροφοι απ' τους παλιούς, που έχουν πολύ φρέσκες ιδέες και κάποιοι από τους νέους, που έχουν παλιές ιδέες και θα 'ρθω παρακάτω πόσο παλιές είναι ορισμένες ιδέες που προβάλλονται τώρα σαν ιδέες ανανεωτισμού. Το θέμα είναι η ανανέωση που πρέπει να γίνει στο ίδιο το Κόμμα. Εδώ ήρθε ένα Προσχέδιο, το οποίο το διαβάσαμε όλοι. Το 'φερε η Επιτροπή η οποία ορίστηκε από την ΚΕ να το ετοιμάσει, το ετοίμασε, έγιναν οι συνεργασίες στην ΚΕ και ήρθε πάλι στην ΚΕ, όχι φυσικά για να καταλήξει οριστικά τούτο ή το άλλο, αλλά σαν μια παραπέρα επεξεργασία και με τη συμβολή και των συντρόφων, των οργάνων, των Οργανώσεων Περιοχών, Επιτροπών Πόλεων, Τμημάτων της ΚΕ και άλλων. Ποια είναι η δική μου εκτίμηση για το Προσχέδιο, σύντροφοι; Κατά τη γνώμη μου, το Προσχέδιο αυτό εκφράζει μιαν άλλη θα 'λεγα φιλοσοφία. Ιδιαίτερα στα βασικά χαρακτηριστικά, που χαρακτηρίζουν ένα κομμουνιστικό κόμμα. Η φιλοσοφία είναι, επαναλαμβάνω, διαφορετική από τα κύρια χαρακτηριστικά που πρέπει να σημαδεύουν, που πρέπει να θεμελιώνουν ένα κομμουνιστικό κόμμα. Και, όπως καταλαβαίνετε, είναι φυσικό να μη συμφωνώ με αυτή τη φιλοσοφία του Προσχεδίου.
Ο σύντροφος ο Μίμης, μιλώντας, έβαλε ένα καίριο ερώτημα, απευθυνόμενος στους επικριτές του προσχεδίου και είπε: «Τι απαντήσεις δίνουν αυτοί που έχουν το μαρξισμό - λενινισμό σαν εικόνισμα;». Τον έχω εγώ, Μίμη, σαν εικόνισμα τον έχω. Αλλά δεν τον έχω για να το φιλάω το εικόνισμα. Το πρώτο που πρέπει ν' απαντήσουμε από την αρχή με τις Θέσεις είναι τι κόμμα θέλουμε. Τι κόμμα είμαστε. Από εκεί πρέπει ν' αρχίσει το Προσχέδιο. Γιατί επιμένω έτσι. Να σας πω γιατί: Γιατί είναι στην ημερήσια διάταξη η προσπάθεια των αντιπάλων, σύντροφοι. Δεν ακούσατε τίποτα από κανέναν ότι δεν πρέπει να υπάρχει κομμουνιστικό κόμμα σήμερα; Με διάφορες θεωρίες. Πότε γιατί στο Συνασπισμό πρέπει να διαλυθούμε, πότε γιατί χρεοκόπησε το μοντέλο των σοσιαλιστικών χωρών, τα ΚΚ 'χασαν την κυβερνητική εξουσία, δυσφημίστηκαν, πραγματικά αποκαλύφτηκαν μια σειρά πράγματα απαράδεκτα για ένα ΚΚ, για την όλη διακυβέρνηση που είχαν. Συνεπώς, έχουν χρεοκοπήσει στη συνείδηση του λαού. Δεν ακούσατε θεωρίες ότι με τις εξελίξεις που έχουμε στον καπιταλιστικό κόσμο, τις αλλαγές που έχουν γίνει στον καπιταλισμό, τώρα πάει και η εργατική τάξη, συρρικνώνεται και πάει να εξαφανιστεί, ότι η ταξική πάλη δεν έχει το προηγούμενό της περιεχόμενο και δε χρειάζεται ΚΚ; Δεν τ' ακούσατε αυτά τα πράγματα; Υπάρχει ένα θέμα, εμείς τι θέση παίρνουμε; Τα απορρίπτουμε αυτά ή τα υιοθετούμε; Σ' αυτό πρέπει ν' απαντήσουμε κατηγορηματικά. Αλλοι σύντροφοι πάλι λένε: «Μα, δεν είδες τι γίνεται στη Βουλγαρία, το κόμμα άλλαξε το όνομά του. Στην Τσεχοσλοβακία οι κομμουνιστές 'βαλαν στο σύμβολο του κόμματος και τα κερασάκια. Αντε, λοιπόν, ν' αλλάξουμε κι εμείς τα σύμβολά μας». Αλλάξτε το το σφυροδρέπανο, αλλάξτε το, πάρτε απόφαση να τ' αλλάξετε και μάλιστα εδώ, υπάρχει, αν θέλετε και αντικείμενο, σήμερα δεν είμαστε με το σφυρί και το δρεπάνι. Σήμερα ζούμε σε μια άλλη εποχή από την άποψη της εξέλιξης. Να το βγάλουμε το σύμβολο αυτό και να βάλουμε εκεί ένα πυρηνικό εργοστάσιο, ξέρω κι εγώ; Τι λέτε;
Κι επειδή λοιπόν ορισμένα από τα κόμματα αυτά αλλάξαν τα σύμβολά τους, αλλάξαν το όνομά τους κι άρχισαν ν' αλληθωρίζουν προς την ευρωαριστερά, προς τη Σοσιαλιστική Διεθνή, πρέπει κι εμείς, και στο όνομα μάλιστα της ανεξαρτησίας κι όχι του μιμητισμού, ν' αλλάξουμε.
Για τη φυσιογνωμία του Κόμματος
Αλλά, πέρα απ' αυτά, νομίζω, και να με συμπαθάνε οι σύντροφοι που διατύπωσαν παρόμοιες γνώμες, ένας - δυο, δε θυμάμαι κι εδώ μέσα κάτι είπαν γύρω απ' αυτό, δεν ξέρω αν τα ερμηνεύω σωστά. Εγώ θα παρακαλέσω το προεδρείο να μου δώσει, θα διαβάσω την ομιλία τους, αλλά σας λέγω, μ' αυτήν την επιφύλαξη, τι κατάλαβα. Ακουσα, επί παραδείγματι, ένα σύντροφο να λέει: Θέλουμε ένα κόμμα πολιτισμού, επιστήμης και της εργασίας, ένα κόμμα όχι του 1/3, αλλά των 3/4. Ακουσα και κάτι άλλο: Οτι το Κόμμα πρέπει ν' αλλάξει ριζικά. `Η άλλος είπε ότι χρειαζόμαστε ένα άλλο κόμμα νέου τύπου. Υπάρχει λοιπόν τέτοιο θέμα; Υπάρχει, σύντροφοι, τέτοιο θέμα και πρέπει ν' απαντήσουμε με τις Θέσεις, στο σχέδιο. Αλλο τι θ' αποφασίσει το Συνέδριο, το Συνέδριο μπορεί ν' αποφασίσει να το διαλύσει, να φτιάξει άλλο κόμμα κτλ., αλλά εμείς, η ΚΕ, νομίζω ότι πρέπει να δώσει απάντηση σ' αυτό. Και πρέπει να διακηρύξουμε ότι είμαστε κόμμα της εργατικής τάξης και όλων των εργαζομένων, ότι σκοπός μας, σκοπός του Κόμματος, είναι ο σοσιαλιστικός, δημοκρατικός μετασχηματισμός της ελληνικής κοινωνίας. Οτι απορρίπτουμε κάθε ιδέα για αλλαγή ονόματος και συμβόλων. Απορρίπτουμε απόψεις για αλλοίωση και, πολύ περισσότερο, για εγκατάλειψη των θεμελιακών στοιχείων που χαρακτηρίζουν ένα κομμουνιστικό κόμμα. Αυτό πρέπει να είναι το υπ' αριθμόν ένα σημείο των Θέσεων, κατά τη δική μου γνώμη. Πιθανόν, κάποιος να ισχυριστεί ότι: «αυτά τώρα τι μας τα λες, σύντροφε, λέγονται στην εισαγωγή». Εδώ δα στην εισαγωγή έχει από σπόντα μια φρασούλα και λέει: «Το Κόμμα με αίσθηση της συνέχειας της ιστορικής του προσφοράς καλείται ν' αντιμετωπίσει νέα πρωτόγνωρα προβλήματα και να εκτιμήσει ραγδαίες παγκόσμιες εξελίξεις, που απαιτούν νέες απαντήσεις και γενικεύσεις.
Το Κόμμα καλείται να συγχρονιστεί πιο αποφασιστικά με τις νέες απαιτήσεις από την αυξανόμενη αλληλοεξάρτηση των χωρών, τη διεθνοποίηση...
Οι αλλαγές αυτές στο ΚΚΕ είναι προϋπόθεση για ένα πιο ισχυρό, σύγχρονο, δημοκρατικό και αποτελεσματικό κόμμα, ικανό να εκφράσει με μεγαλύτερη επάρκεια τα συμφέροντα, τις ανάγκες και προσδοκίες της εργατικής τάξης, όλων των δυνάμεων της εργασίας, του πολιτισμού, της νεολαίας και των γυναικών». Αυτό αναφέρεται όλο - όλο για το Κόμμα. Αυτό δεν απαντάει, σύντροφοι. Γι' αυτό είπα από σπόντα. Εδώ ξεχνάμε τι κόμμα είμαστε.
Και με την ευκαιρία αυτή, θα 'θελα να πω για το κείμενο, πέρα από τη φιλοσοφία του. Διακρίνεται από ασάφεια. Και έχει τέτοιες διατυπώσεις, στις οποίες για να μην πω χωράμε όλοι, αλλά όπως θέλει να τις πάρει κανένας, μπορεί να δώσει και τη δική του εξήγηση. Σ' ένα διάλειμμα χτες με ρώτησε ένας σύντροφος, δε θυμάμαι από ποια οργάνωση. Λέει, σύντροφε, υπάρχει σήμερα ο επιστημονικός οπορτουνισμός. Λέω υπάρχει. Νομίζω στην κατηγορία αυτή υπάγεται και το κείμενο. Γιατί ένα από τα χαρακτηριστικά του οπορτουνισμού είναι να μη λέμε καθαρά τι θέλουμε να πούμε.
Αρνηση του μαρξισμού - λενινισμού;
Δεύτερον, που πρέπει να κάνουν οι Θέσεις, σύντροφοι. Να διακηρύξουνε την ιδεολογία του Κόμματος. Οτι είναι ο μαρξισμός - λενινισμός.
Εδώ αναπτύχθηκε μία άποψη. Εξηγώντας τα γεγονότα στις σοσιαλιστικές χώρες, είπαν πως δε διαστρεβλώθηκε ο μαρξισμός - λενινισμός όπως ισχυρίζονται ορισμένοι, αλλά κωδικοποιήθηκε. Και τι φάρμακο προτείνουν; Ν' αλλάξει ο όρος μαρξισμός - λενινισμός και να μπει οι ιδέες των Μαρξ, Ενγκελς, Λένιν. Εάν επρόκειτο να λυθεί το πρόβλημα μ' αυτόν τον τρόπο, ειλικρινά δε θα είχα καμία αντίρρηση. Αλλά νομίζω δεν είναι εκεί. Η αλλαγή αυτή στον όρο, στο τι θα βοηθήσει, ώστε να μην επαναληφτούν αυτά τα οποία έγιναν; Αλλού πρέπει εμείς να ανατρέξουμε και όχι σ' αυτό, γιατί με μια τέτοια αλλαγή δε θ' αποφύγουμε και στο μέλλον την κωδικοποίηση. Αλλες αλλαγές πρέπει να γίνουν. Ενα άλλο επιχείρημα που επικαλέστηκαν ορισμένοι σύντροφοι είναι ότι τον όρο αυτό τον καθιέρωσε ο Στάλιν. Ε, δεν είναι σοβαρά αυτά τα επιχειρήματα, σύντροφοι. Αν πάρει κανείς να διαβάσει τα ντοκουμέντα, θα δει στις Θέσεις της ΚΕ του ΚΚΣΕ, για τα εκατοντάχρονα από τη γέννηση του Λένιν, το 1970 - είχε πεθάνει ο Στάλιν ξέρετε το '53 - ότι «ο λενινισμός είναι ο μαρξισμός της εποχής του ιμπεριαλισμού και των προλεταριακών επαναστάσεων. Εποχή κατάρρευσης της αποικιοκρατίας και νίκης των εθνικοαπελευθερωτικών επαναστάσεων. Ο λενινισμός είναι η συνεισφορά του Λένιν στη μαρξιστική διδασκαλία». Τώρα αν αυτά θεωρούμε κωδικοποίηση, διαφωνούμε ριζικά. Αλλού είναι η κωδικοποίηση και η διαστρέβλωση, αν θέλεις. Γιατί σε αυτή τη θεωρία, σύντροφοι, του λενινισμού, τη μαρξιστική θεωρία, προσέφεραν μετά τον Λένιν κι άλλοι. Το διεθνές παγκόσμιο κομμουνιστικό κίνημα δε συνέβαλε σε ορισμένα πράγματα και δεν ανανεώνει, συμπληρώνει τη θεωρία; Εμεινε στάσιμη αυτή;
Αλλού είναι, σύντροφοι, το κακό. Η μαρξιστική θεωρία είναι επιστήμη γνώσης και επαναστατικού μετασχηματισμού του κόσμου και αναπτύχθηκε παραπέρα και από τον Λένιν και από την πείρα και πρακτική δράση του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος, μετά τον Λένιν. Και νομίζω δικαιολογημένα λέγεται μαρξισμός - λενινισμός. Για μένα δε φτάνει η ονομασία, δεν είναι εκεί το ζήτημα. Ο μαρξισμός - λενινισμός, από την ίδια του τη φύση, είναι και διαλεκτικός και αντιδογματικός...
Για το διεθνισμό
Ερχομαι σ' ένα άλλο θέμα σύντροφοι, βασικό χαρακτηριστικό ενός ΚΚ, που είναι ο προλεταριακός διεθνισμός. Ορισμένοι το διαμφισβητούν. Εδώ έχουμε στην εφημερίδα το σύνθημα «Προλετάριοι όλων των χωρών ενωθείτε». Ο Λένιν το συμπλήρωσε. Οχι μονάχα αυτοί, αλλά και οι λαοί που παλεύουν για την εθνική τους απελευθέρωση. Αλλοι λέν' ότι έχουν γίνει τόσες αλλαγές στον κόσμο, δε βλέπετε που εξελίσσεται ο καπιταλισμός; Οτι πάει τώρα να βρεθεί ένας μέσος όρος καπιταλισμού - σοσιαλισμού για ένα καινούριο σχήμα. Αλλοι λένε: «δε βλέπετε, συρρικνώνεται η εργατική τάξη;». Κι αυτοί δε βλέπουν ότι διευρύνεται η εργατική τάξη με την είσοδο στις γραμμές της όλων αυτών των επιστημόνων, των τεχνικών και των υπαλλήλων λόγω των εξελίξεων. Αντί για διεύρυνση της εργατικής τάξης, βλέπουν ότι συρρικνώνεται. Οτι όσο πάει, χάρις στον αγώνα και των κομμουνιστών, έχει βελτιωθεί το βιοτικό επίπεδο της εργατικής τάξης στις καπιταλιστικά αναπτυγμένες χώρες είναι αναμφισβήτητο. Αν και εκεί εξακολουθούν να υπάρχουν εκατοντάδες χιλιάδες άστεγοι, για παράδειγμα, στην ΟΔΓ που θεωρείται ότι βρίσκεται στην πρώτη γραμμή από την άποψη της ανάπτυξης, οικονομικής ισχύος και τα ρέστα. Ηθελα να ρωτήσω, σύντροφοι, για κείνους που τυχόν έχουν απόψεις ότι δε χρειάζεται ο προλεταριακός διεθνισμός σήμερα και πρέπει να τον καταργήσουμε. Θα υπάρξει συνεργασία ανάμεσα στους κομμουνιστές ή όχι; Θα υπάρχει ανταλλαγή πληροφοριών ανάμεσα στα διάφορα ΚΚ, ανάμεσα στους κομμουνιστές των διαφόρων χωρών ή όχι; Θα υπάρχει ανταλλαγή πείρας, πρακτικής δράσης ή όχι; Θα υπάρχουν, αν θέλετε, συναντήσεις, συζητήσεις για την επεξεργασία θεωρητικών προβλημάτων, που απασχολούν τα διάφορα ΚΚ ή όχι; Σ' αυτά πρέπει ν' απαντήσουμε.
Ακούτε, τα ΚΚ θα υπάρχουν και θα δρουν. Οι λαοί οπωσδήποτε θ' αγωνίζονται, αφού υπάρχουν τα προβλήματα. Το θέμα είναι, θα σταματήσουν οι κοινές προσπάθειες και η διεθνιστική αλληλεγγύη ανάμεσα στα κόμματα; Αυτό είναι το ζητούμενο. Τώρα εμείς παίρνουμε ορισμένα αρνητικά και υπάρχουν τέτοιες εκτροπές που έχουν την ιστορική εξήγησή τους. Οχι ότι τα δικαιολογώ. Πολλές φορές, αυτός ο προλεταριακός διεθνισμός εκφραζόταν πρακτικά έτσι: «Το 'πε η ΕΣΣΔ, έτσι θα γίνει». Αυτό υπήρχε, αλλά δεν ήταν το κύριο χαρακτηριστικό. Δε φαντάζομαι να μας είπε η ΕΣΣΔ να υποστηρίξουμε τους αγωνιστές στη Νικαράγουα ή τους Παλαιστίνιους. Το ζήτημα είναι, θα υπάρχει αυτή η αλληλεγγύη και αλληλοϋποστήριξη ή όχι; Σταματήσαμε να έχουμε κοινά συμφέροντα με τους λαούς των άλλων χωρών; Αυτό είναι το ζήτημα. Πάψαμε να έχουμε κοινό αντίπαλο τον ιμπεριαλισμό, να έχουμε το κοινό πρόβλημα της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης; Θα παλέψουμε, θα συντονίσουμε τη δράση μας από κοινού για την αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων; `Η θα κοιτάξει ο καθένας τον εαυτούλη του και τίποτα παραπάνω.
Αλλά πέρα απ' αυτό, σύντροφοι. Δε βλέπουμε σήμερα ότι η αλληλεγγύη μας και ο διεθνισμός δεν περιορίζονται μονάχα ανάμεσα στους εργαζόμενους; Πού τα έχουμε αυτά τα οικουμενικά προβλήματα; Το ζήτημα της ειρήνης, της πυρηνικής καταστροφής, τα οικολογικά προβλήματα που αυτά επεκτείνονται πάνε παραπέρα και σ' άλλες δυνάμεις που έχουν άλλη θρησκεία, άλλο εικόνισμα κρατών.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου