Γαλλικός Διαφωτισμός & Τεκτονισμός

Επιμέλεια : ΦΙΛΙΚΟΣ ΕΤΑΙΡΟΣ 140914

Καμία επανάσταση δεν ξεκινά από το πουθενά όσο βαθιά και αν αισθάνεται ο εκάστοτε καταπιεσμένος λαός την ανάγκη της αποτίναξης ιου ζυγού του. Είναι τα φωτισμένα εκείνα μυαλά, που αφού αποκτήσουν ατομική επαναστατική συνείδηση, με τις υψηλές και ανιδιοτελείς τους ιδέες μετατρέπουν την επαναστατική τους συνείδηση από ατομική σε συλλογική και εθνική. Οι προσλαμβάνουσες που αποκτούν τα φωτισμένα μυαλά στη γνώση, αλλά και στα κέντρα διαμόρφωσης των νέων ιδεών και τάσεων είναι η κινητήρια δύναμη σφυρηλάτησης των επαναστατικών τους συνειδήσεων σε συνδυασμό με τον ιδανικό χρόνο.

Ο Ρήγας Φεραίος αν έμενε για πάντα στο Βελεστίνο το πώς σκεπτόταν το Φανάρι και τι σημαντικό ρόλο, πολιτικό και κοσμοθεωρητικό, είχε παίξει η Αμερικανική και Γαλλική Επανάσταση στο ιστορικό γίγνεσθαι ιης Ευρώπης. Αλλά περισσότερο δεν θα μάθαινε τους πολιτικούς συσχετισμούς των Ευρωπαίων και τις βλέψεις τους στη λεηλάτηση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μετά την επερχόμενη κατάρρευση της.
Στην Ευρώπη, η περιρρέουσα ατμόσφαιρα στα μέσα του 18ου αιώνα χαρακτηρίζεται από την καταπίεση των λαών από τους βασιλιάδες, τους φεουδάρχες και τον παπισμό. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη κοινωνικών οργανώσεων με σαφή εταιρική μορφή. Οι δύο κύριες τάσεις νέων ιδεών εναντίον αυτής της καταπίεσης είναι οι μυστικές εταιρίες και η επιρροή που ασκούν στη διαμόρφωση επαναστατικών ιδεών.

Η μία προέρχεται από την Αγγλία, εξαπλώνεται στην Αμερική και στην Ευρώπη και είναι ο τεκτονισμός και η άλλη από το Γαλλικό Διαφωτισμό που έχει όμως βαθιά επηρεαστεί και αυτός από τις μυστικές εταιρίες. Οι μυστικές εταιρίες, κάθε είδους, με επιρροές από Νάίτες, Ροδόσταυρους και αλχημιστές, μιλώντας όλες για ελευθερία ισότητα και αδελφοσύνη -αδιανόητες για την εποχή ιδέες- έχουν τη δυνατότητα να κρύβονται καλά από τους διώκτες τους χρησιμοποιώντας σύμβολα, λέξεις και μύθους που μόνο οι μυημένοι μπορούν να αποκρυπτογραφήσουν. Έτσι έχουν τη δυνατότητα να πυκνώνουν τις τάξεις τους βρίσκοντας πλούσιο έδαφος τις καρδιές των καταπιεσμένων, ώστε να σπείρουν τις ιδέες τους που οδηγούν σε σύγκρουση με ιην καθεστηκυία τάξη.

Στο πλαίσιο αυτό ορισμένοι Έλληνες που βρίσκονται, όχι μόνο σε σημείο να μαθαίνουν το τι γίνεται στην Ευρώπη, αλλά και μέσα στα κέντρα λήψης μεγάλων αποφάσεων, αρχίζουν να διαμορφώνουν την ατομική επαναστατική τους συνείδηση, να ενστερνίζονται τις έννοιες της ελευθερίας και της αδελφότητας και να προσβλέπουν σε μία ελεύθερη Ελλάδα κατά τα πρότυπα της Αμερικής και της Γαλλίας, μέσω των μυστικών εταιριών. Δεν έχει σημασία αν οι μυστικές αυτές εταιρίες έχουν τεκτονική δομή ή αν χρησιμοποιούν την τεκτονική πρακτική ως συνωμοτικό πρότυπο. Σημασία έχει ότι τα φωτισμένα ελληνικά μυαλά χρησιμοποιούν όλες τις δυνατότητες μεταλαμπάδευσης των ιδεών του Διαφωτισμού, αλλά και των αρχών του τεκτονισμού στους υπόδουλους Έλληνες και επηρεάζουν τους «αδελφούς» Ευρωπαίους Θετικά υπέρ του ελληνικού ζητήματος.

Το ελληνικό ζήτημα είχε περιστασιακά απασχολήσει τους Ισπανούς, που το 1601 υποκίνησαν και υποστήριξαν το κίνημα του Διονυσίου Φιλοσόφου για καθαρά εμπορικοναυτιλιακούς λόγους, τους Βενετσιάνους που για τους ίδιους λόγους υποκίνησαν γύρω στο 1700 διάφορα μικρά κινήματα στη Βόρεια και Δυτική Πελοπόννησο, και τους Ρώσους που με τα Ορλωφικά του 1770 έδειξαν περισσότερο την ττλήρως εχθρική διάθεση τους απέναντι στους Τούρκους και τους οποίους ανάγκασαν με τη Συνθήκη του Κιουτσούκ Κάί-ναρτζή το 1774 να δώσουν σημαντικά προνόμια, κυρίως θρησκευτικά, στους ορθόδοξους χριστιανούς των Βαλκανίων. Οι τέσσερις Ρωσοτουρκικοί Πόλεμοι, από το 1767 μέχρι τη συνθήκη της Αδριανουπόλεως το 1929, άλλαξαν το χάρτη των Βαλκανίων και φυσικά, παρά τις αντίθετες με τη Ρωσία απόψεις που αρχικά είχαν η Αγγλία και η Γαλλία για αδιαίρετη Οθωμανική Αυτοκρατορία, απελευθερώθηκε η Ελλάδα.



Η Φιλική Εταιρία, όπως είναι γνωστή σε όλους μας, της οποίας το επίσημο όνομα που της έδωσαν οι ιδρυτές της είναι Εταιρία ίων Φιλικών, ιδρύθηκε την 14η Σεπτεμβρίου του 1814, στην Οδησσό της Ρωσίας, από ιούς Νικόλαο Σκουφά από το Κομπότι της Άρτας, Αθανάσιο Τσακάλωφ από τα Γιάννενα και Εμμανουήλ Ξάνθο από την Πάτμο. Η Εταιρία των Φιλικών πέρασε από τη διαφαινόμενη στείρα πολιτική του να πεισθούν οι ξένοι να την απελευθερώσουν στην πεποίθηση ότι μία αυτοδύναμη οργάνωση από τους απανταχού Έλληνες θα ανελάμβανε την ευθύνη της εθνικής αποκατάστασης. Οι μυστικές εταιρίες, όχι κατ’ ανάγκη τεκτονικές έχουν ραγδαία εξάπλωση το β’ μισό του 18ου αιώνα σε όλη την Ευρώπη και τη Ρωσία, και μέλη τους γίνονται επί το πλείστον άνθρωποι υψηλά ιστάμενοι στην κοινωνική ιεραρχία που σχετίζονται με τα κέντρα λήψεως των αποφάσεων.

Από τις αρχές του 18ου αιώνα, η Ρωσική Αυτοκρατορία αποτελεί τόπο καταφυγής και δραστηριοποίησης πολλών επιφανών Ελλήνων. Οι Ελληνες καταλαμβάνουν σημαντικές δέσεις στην κοινωνία, στο εμπόριο, στο στρατό, στην κυβέρνηση. Ιδιαίτερος και σημαίνων τομέας είναι η ναυτιλία. Με επίσημα στοιχεία του 1812 σε σύνολο 3.895 πλοίων των ευρωπαϊκών κρατών, η Ρωσία διαθέτει 609, ενώ η Ελλάδα 817. Κανείς δεν μπορεί να παραβλέψει τη δύναμη αυτή και ιδιαίτερα η Ρωσία, που μέσω των ελληνικών πλοίων έλεγχε το εμπόριο της Μεσογείου. Φυσικό επακόλουθο ήταν η διείσδυση των Ελλήνων σε κάθε μορφή κοινωνικής έκφρασης στη Ρωσία.

Οι πολλές μυστικές εταιρίες στη Ρωσία είχαν αποτελέσει τους πυρήνες του κινήματος των Δεκεμβριστών, κίνημα εναντίον της αυθαιρεσίας του αυτοκράτορα και εφαλτήριο διεκδίκησης συντάγματος που εκδηλώθηκε με τραγικά αποτελέσματα το 1825. Το κίνημα αυτό όμως είχε τις ρίζες του από το 1808 μέσα στις μυστικές εταιρίες με πρωτεργάτες τον Μιχαήλ Ορλώφ, τον Πάβελ Πέστελ, τον Νικόλαο Τουργκέ-νιεφ και τον Αλέξανδρο Πούσκιν. Οι ρίζες αυτές φαίνεται ότι επηρέασαν σε μεγάλο βαθμό τους πολλούς Έλληνες φίλους, συνεργάτες, αλλά και συνοδοιπόρους των Δεκεμβριστών στις μυστικές εταιρίες. Η ιστορία έχει καταγράψει σχεδόν βίους παράλληλους της Εταιρίας των Φιλικών και των Δεκεμβριστών, ως προς τη δομή και οργάνωση εους.

Οι μυστικές εταιρίες εμφανίζονται από τις αρχές του 18ου αιώνα στη Μάνη, κατά την περίοδο της αυτοκρατορίας του Μεγ. Πέτρου και της Αικατερίνης της Β’, από τους Μανιάτες ναυτικούς. Αργότερα, το 1812, ιδρύεται στην Αθήνα -κυρίως από ξένους η Φιλαδηναϊκή Ακαδημία με σκοπό το δανεισμό βιβλίων στους ξένους περιηγητές. Το 1813 ιδρύεται από τους Ιωάννη Μαρμαροτύρη, Πέτρο Ρεβελάκη και Αλέξανδρο Χωματιανό η Φιλόμουσος Εταιρία με εμφανείς εκπαιδευτικούς σκόπους, αλλά απώτερο στόχο την αποκατάσταση του Έθνους. Στις παραδουνάβιες περιοχές και στη Ρωσία, συχνά με την ανοχή ή και κάλυψη των αρχών, ιδρύονται πολλές μυστικές εταιρίες, που απέβλεπαν στην πρόκληση επαναστατικών κινημάτων των υπόδουλων Βαλκανικών Χωρών, και οπωσδήποτε εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Το 1765 ιδρύεται στη Μόσχα από τον Πέτρο Μελισσηνό και τον λοχαγό του ρωσικού πυροβολικού Γεώργιο Παπαζώλη μυστική εταιρία με σκοπό τη διάδοση στο ρωσικό στρατό ιης ιδέας της απελευθέρωσης της Ελλάδας. Ο ιστορικός Καλευράς, στην Ιστορία ιων διαφόρων πολιτκών και θρησκευτικών εταιρειών (Αθήνα, 1869) γράφει ότι καιά το διάστημα του Ρωσο-τουρκικού Πολέμου, οι Νικόλαος Αρτινός και Λέων Λεοντίδης είχαν μυήσει τον Παπαζώλη στην εταιρία Αδηνά ή Ρόπαλον του Ηρακλέους, η οποία ήταν δημιούργημα της εταιρίας του Ρήγα και στην οποία έφεραν ως μέλος τον Κοραή.
Το 1777 στην πόλη Χέρμανσαντ της Τρανσυλβανίας, ο ηγεμών της Βλαχίας Αλέξανδρος Μουρούζης ιδρύει την ελληνική λέσχη Αλέξανδρος, ενώ το 1780 υπάρχει στο Βουκουρέστι η Εταιρία των Φίλων της οποίας μέλος φέρεται ο Ρήγας Φεραίος. Αργότερα ο Ρήγας Φεραίος ιδρύει και διαδίδει τη δική του μυστική εταιρία, η οποία εμφανώς επηρεασμένη από τη Γαλλική Επανάσταση έχει ως σύνθημα της το τρίπτυχο «Ελευθερία-Ισότης-Αδελφότης». Η προσπάθεια του Ρήγα ήταν η σπουδαιότερη πριν από την ίδρυση της Εταιρίας των Φιλικών.

Στα τέλη του 18ου αιώνα οι Κωνσταντίνος Υψηλάντης, Αλέξανδρος Μουρούζης συζητούν σχέδιο επανάστασης της Ελλάδας -με σερβική υποκίνηση- η οποία εξαπλούμενη θα συμπεριλάβει την Ηπειρωτική και Νησιωτική Ελλάδα. Επίσης Κωνσταντίνος Υψηλάντης και του Καποδίστρια και άλλων Επτανησίων, δημιούργησαν το επαναστατικό θέμα για την ίδρυση της Ιονίου Πολιτείας. Το 1787, ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος ιδρύει στη Ρωσία την εταιρία Φοίνιξ με σκοπό την απελευθέρωση των υποδούλων στους Τούρκους βαλκανικών λαών. Εισάγει δε στην εταιρία αυτή τον Ρήγα Φεραίο, τον Κωνσταντίνο Υψηλάντη και αργότερα τον Ιωάννη Καποδίστρια. Μέλος και απόστολος του Φοίνικα αναφέρειαι και ο Νικόλαος Σκουφάς. Το 1806 ο Μαυροκορδάτος υπέβαλε στον Καποδίσιρια σχέδιο οργανισμού «περί Ελληνικής Εταιρίας». Ο Καττοδίσιριας αφού απεδέχθη το σχέδιο αυτό κάνοντας μάλιστα και διορθώσεις, υπεστήριξε ότι πρέπει πρώτα να διαδοθεί στο ελληνικό έθνος η παιδεία και πως πρέπει να περιμένουν την κατάλληλη περίσταση για εξέγερση.

Το 1809 ιδρύεται στο Παρίσι η Ελληνική Εταιρία της οποίας μέλος είναι ο Τσακάλωφ, ο οποίος μάλιστα είναι και ιδρυτικό μέλος του Ελληνόγλωσσου Ξενοδοχείου που ιδρύθηκε το 1813. Οι δύο αυτές εταιρίες είχαν πολλά κοινά χαρακτηριστικά (προσωνυμίες, σύμβολα, όρκους, διαδικασίες κατήχησης) πολλά από τα οποία παρελήφθησαν κατά την οργάνωση της Εταιρίας των Φιλικών. Στο Ελληνόγλωσσο Ξενοδοχείο μετείχαν οι Γκουφιέ, Γρηγόριος Ζ άλικη ς, Πέτρος Ομηρίδης Σκυλίτσης, Στέφανος Χαιζημόσχος, Κλερμόντ, Τονέρ και Σεγκιέρ. Οι δύο τελευταίοι ίδρυσαν το 1825 στο Παρίσι το Φιλελληνικό Κομιτάτο για την υποστήριξη της Ελληνικής Επανάστασης. Στα τέλη ίου 18ου αιώνα, στη Βενετία, και από τα σαλόνια της λόγιας Ισαβέλλας Αλμπρίτζη-Θεοτόκη περνούν οι Γκίλφορντ, Λόρδος Βύρων, Σατω-βριάνδος, Βιλουασόν, Κοραής, Πιέρης, Μονσενίγος, Δελβινιώτης, Προσαλέντης, Ιωάννης Καποδίστριας και άλλοι, που σαφώς είχαν επηρεαστεί όχι μόνο από τη Γαλλική Επανάσταση, αλλά και από το κίνημα των Καρμπονάρων για την ιταλική ανεξαρτησία.

Στην ίδια πόλη, διαπιστώνεται από την αυστριακή αστυνομία η ύπαρξη της Εταιρίας των Πέντε που θεωρήθηκε αδελφική εταιρία προς εκείνη των Καρμπονάρων. Στις αρχές του 1814 ιδρύθηκε από τον Ιωάννη Καποδίστρια τον Μητροπολίτη Ουγγαροβλαχίας Ιγνάτιο και τον Άνδιμο Γαζή η νέα Φιλόμουσος Εταιρία με έδρα πρώτα τη Βιέννη, που αφού κυνηγήθηκε από τον Μέττερνιχ, εγκαταστάθηκε στο Μόναχο. Οι ιδρυτές της εταιρίας αυτής πίστευαν ότι πριν από κάθε δράση, έπρεπε να προηγηθεί η εκπαίδευση των Ελλήνων.

Τόσο η Φιλόμουσος Εταιρία όσο και η Ελληνική Εταιρία της Γαλλίας θεωρούνται από πολλούς ιστορικούς ότι έχουν άμεση σχέση με την ίδρυση της Φιλικής Εταιρίας. Ο ίδιος ο Καποδίστριας είχε καταρχάς αρνηθεί κάτι τέτοιο, αλλά αργότερα παραδέχθηκε ότι ο έρανος του 1814 υπέρ της Φιλόμουσου Εταιρίας διενεργήθηκε δια την ίδρυση της Φιλικής Εταιρίας. Αυτός, λοιπόν, είναι ο ιστορικός καμβάς που επάνω του θα κεντηθεί η Εταιρία των Φιλικών.




ΕΤΑΙΡΙΑ ΤΩΝ ΦΙΛΙΚΩΝ


Μετά από πολλαπλές συζητήσεις που έκαναν οι Σκουφάς, Ξάνθος, και Τσακάλωφ (του οποίου το πραγματικό όνομα ήταν Γώζος και το άλλαξε σε Τσακάλωφ όταν κυνηγημένος από τον Αλή Πασά πήγε στη Μόσχα), αποφάσισαν την ίδρυση της Φιλικής Εταιρίας. Αποφάσισαν επίσης ότι πρέπει να κρατήσουν όχι μόνο την εταιρία μυστική, αλλά τον αρχηγό της, ο οποίος εκείνη τη στιγμή ήταν άγνωστος και γι’ αυτούς. Στη δε εταιρία έδωσαν το όνομα ΕΤΑΙΡΙΑ ΤΩΝ ΦΙΛΙΚΩΝ.

Για τη διατήρηση της μυστικότητας, αποφάσισαν να αλληλογραφούν με κωδικά αρχικά γράμματα. Ο Τσακάλωφ ΑΒ, ο Σκουφάς ΑΓ και ο Ξάνθος ΑΔ, κρατώντας κενό το ΑΑ για τον μετέπειτα αρχηγό.
Η δομή και η οργάνωση της εταιρίας ήταν καθαρά κατά τα πρότυπα των μυστικών εταιριών, που κυριαρχούσαν τότε. Έτσι στην αρχή καθόρισαν τρεις βαθμούς:
1ος: Αδελφοποιτών, 2ος: των Συστημένων. 3ος: των Ιερέων.

Στην επικεφαλίδα του Κώδικα των Ιερέων των Φιλικών αναγράφεται πριν από τα ονόματα των ιερέων η φράση «Οι εν τω ναώ εισερχόμενοι» θεωρούν ιες τη Φιλική Εταιρία σαν ναό.
Στη συνέχεια προστέθηκαν και άλλοι τέσσερις βαθμοί:

4ος: των Ποιμένων,
5ος: των Αρχιποιμένων,
6ος: των Αφιερωμένων,
7ος: των Αρχηγών των Αφιερωμένων.

Στο τέλος προσιέθηκε και ο βα8μός των «Μεγάλων Ιερέων των Ελευσίνιων» γι’ αυτούς που αποτελούσαν την Ανώτατη Αρχή.
Αργότερα συγκροτήθηκε σε σώμα η Ανώτατη αρχή που αποτελείτο από ιούς εξής 15 (αναφέρεται πρώτα το όνομα και μετά τα κωδικά αρχικά):

1. Αθανάσιος Τσακάλωφ ΑΒ
2. Νικόλαος Σκουφάς ΑΓ
3. Νικόλαος Γαλάτης ΑΔ
4. Αντώνιος Κομιζόιχουλος ΑΕ
5. Άνθιμος Γαζής ΑΖ
6. Αθανάσιος Σέκερης ΑΗ
7. Εμμανουήλ Ξάνθος ΑΘ
8. Παναγιώτης Αναγνωστόπουλος ΑΙ
9. Παναγιώτης Σέκερης ΑΚ
10. Γεώργιος Λεβέντης ΑΛ
11. Γρηγόριος Δικαίος ΑΜ
12. Δομνάδος ΑΝ
13. Παισιμάδης ΑΞ
14. Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος ΑΟ
15. Μηιροττολίτης Ιγνάτιος ΑΠ

Όταν ανετέθη η αρχηγία στον Αλέξανδρο Υψηλάντη, αυτός ονομάστηκε Επίτροπος της Αρχής με τα αρχικά ΑΡ και την προσωνυμία «Καλός». Τα αρχικά ΑΑ δεν εδόθησαν, τελικά, ποτέ σε κανένα. Επίσημη ημέρα σύστασης της εταιρίας είναι η 14η Σεπτεμβρίου 1814. Εκείνο όμως που είναι εντυπωσιακό και προκαλεί δέος, ιδιαίιερα σ’ αυτούς που μπορούν να φανταστούν την είσοδο-μύηση στην Εταιρία των Φιλικών.

Ο κατηχητής τον καλούσε επανειλημμένα να δηλώσει ότι επιμένει στην απόφαση του να γίνει μέλος της Φιλικής Εταιρίας, καθόσον από τη στιγμή που θα γινόταν δεκτός, θα ήταν αργά να μετανοήσει. Ταυτόχρονα του έδιναν να κρατά στο αριστερό του χέρι ένα κίτρινο κερί και δέτοντας το δεξί του χέρι επάνω σιην εικόνα έλεγε: «Αυτό το κηρίον είναι ο μόνος μάρτυς, τον οποίον η δύστυχος Πατρίς λαμβάνει, όταν τα τέκνα της ομνύουν τον όρκον της Ελευθερίας».


Είναι αξιοσημείωτο ότι ο όρκος περιλαμβάνει τα δημοκρατικά ιδεώδη και τα ανθρώπινα δικαιώματα για τα οποία οι περισσότεροι λαοί της εποχής εκείνης επαναστατούσαν. Ο ιστορικός μελετητής διαβλέπει στον όρκο αυτό κάθε δυνατή επιρροή όλων των νέων φιλοσοφικών και πολιτικών ρευμάτων που κυριαρχούν στην Ευρώπη, των Εγκυκλοπαιδιστών της Γαλλικής Επανάστασης, της διακήρυξης της ανεξαρτησίας των Η.Π.Α., των καρμπονάρων της Ιταλίας και γενικά των μυστικών και τεκτονικών εταιριών.

Οι μυστικές εταιρίες έχουν καθοριστική για την απελευθέρωση της Ελλάδας παρουσία και σια Ιόνια Νησιά. Η αρχή γίνεται από τον Ζακυνθινό ιερέα Αντώνιο Κατήφορο, ο οποίος ευρισκόμενος στην Ιταλία περί το 1740 επιχειρηματολογεί εναντίον ιης βούλας του Πάπα Κλήμεντος του ΙΒ’, που καταφέρεται εναντίον των Ελευθεροτεκτόνων, χωρίς τότε ο ίδιος να είναι τέκτων. Το 1744 στη Ζάκυνθο μαζί με τον Αλέξ. Ντρυμόντ και άλλους Ζακυνθινούς ιδρύουν την πρώτη μυστική εταιρία (τεκτονική) στα Ιόνια Νησιά, αν και από μερικούς ιστορικούς ως πρώτη ιδρυθείσα το 1740 μυστική εταιρία είναι η στοά Β&ηβήοβηζΆ στην Κέρκυρα, που παρέμεινε ανενεργή μέχρι το 1809, έτος από ίο οποίο και μετά η εταιρία αυτή διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην Επανάσταση του 1821.

Ο Ζακυνθινός κόμης Διονύσιος Ρώμα


Το σημαντικότερο, ίσως, ρόλο στις μυστικές εταιρίες του Ιονίου έπαιξε ο Ζακυνθινός κόμης Διονύσιος Ρώμα. Η οικογένεια Ρώμα, καταγόμενη από τη Ιταλίας διακρίθηκε στους πολέμους των Βενετών στην Ιταλία και στην Κρήτη και από το 1550 μ.Χ. περίπου εγκαθίσιαται πρώτα στα Χανιά και περί το 1590 μ.Χ. στη Ζάκυνθο. Η οικογένεια Ρώμα από τα μέσα του 8ου αιώνα γίνεται ορθόδοξη και οι απόγονοι της έκτοτε παντρεύονται κόρες Ελλήνων αρχόντων.

Καθοριστικό ρόλο στη ζωή του παίζει η γνωριμία του με τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη και άλλους Πελοποννήσιους οπλαρχηγούς, τους οποίους γνώρισε το 1796 όταν διορίστηκε πρόξενος της Βενετίας στην Πελοττόννησο. Το 1797 σε ένα ταξίδι του στη Βενετία έρχεται σε επαφή με τις μυστικές εταιρίες και ενστερνίζεται το «Ελευθερία-Ισότης-Αδελφότης» και μυείται στον τεκτονισμό. Αναλαμβάνει αμέσως να προσπαθήσει να απελευθερώσει τον Ρήγα Φεραίο, που έχει ήδη συλληφθεί στην Τεργέστη. Αποτυγχάνει να τον αποσπάσει από τα χέρια των Αυσιριακών, αλλά η συνάντηση αυτή με τον Ρήγα Φεραίο του αλλάζει όλη τη ζωή, αφού ο τελευταίος τον χρήζει απόστολο της απελευθερωτικής ιδέας. Όταν επιστρέφει στην Πελοπόννησο αυτός και ο Κολοκοτρώνης αντιλαμβάνονται την τεράστια σημασία της Αμερικανικής και Γαλλικής Επανάστασης και ότι πλέον μόνο μέσα από κανάλια κρυφά και μυστικά μπορούν να ελπίζουν στην ελευθέρωση της Ελλάδας.

Το 1803 διορίζεται μέλος της επτανησιακής επιτροπής συντάγματος της Επτανήσου Πολιτείας και το 1806 Νομάρχης Κέρκυρας. Ταυτόχρονα έχει αποδυθεί σ’ ένα τιτάνιο έργο ίδρυσης μυστικών εταιριών σε όλα τα Επτάνησα. Οι περισσότεροι ιστορικοί πιστεύουν ότι με το έργο της διάδοσης του τεκτονισμού στα Επτάνησα είχε ως στόχο τη μύηση των Ελλήνων στην ιδέα της απελευθέρωσης και τη διασύνδεση τους με τους αξιωματούχους της Ιταλίας και Αγγλίας στα Επτάνησα. Πίστευε, και εν πολλοίς το πέτυχε, ότι έτσι μπορεί να αφυπνίσει τον πατριωτισμό των Ελλήνων, όπου μέσα από τις μυστικές εταιρίες μπορούσαν να ξεσηκώσουν την ευρωπαϊκή κοινή γνώμη υπέρ του ελληνικού ζητήματος αφενός και να επηρεάσουν αυτούς που έπαιρναν τις αποφάσεις αφετέρου. Είναι σημαντικό ότι μέσα από ια κανάλια των μυστικών εταιριών και ιδιαίτερα του τεκτονισμού, ο Ρώμας ήλθε σε επαφή και δημιούργησε άρρηκτους δεσμούς με σημαντικές επτανησιακές προσωπικότητες που συνέβαλαν αποφασιστικά στην απελευθέρωση της Ελλάδας. Μεταξύ αυτών οι Ιωάννης Καποδίστριας, Αναστάσιος Φλαμπου-ριάρης, Σπυρίδων Νεράτζης, Ανδρέας Μουστοξύδης, Ιωάνννης Σιγούρος-Δε-σύλλας κ.ά.
Τον Απρίλιο του 1806, και μετά το αποτυχημένο κίνημα των οπλαρχηγών της Πελοποννήσου εναντίον των Τούρκων, φθάνουν κυνηγημένοι στη Ζάκυνθο ο Κολοκοτρώνης, η αποδεκατισμένη φαμίλια του (από 30 Κολοκο-τρωναίους διασώζονται 7) και περίπου 200 φυγάδες. Ο Ρώμας τον υποδέχεται σαν ήρωα και με προσωπικά του έξοδα ναυλώνει 8 μεγάλα καΐκια συν το προσωπικό του πλοίο, με τα οποία, σε αλλεπάλληλα ταξίδια στις απέναντι της Ζακύνθου πελοποννησιακές ακτές, μεταφέρει μερικές χιλιάδες κυνηγημένους από τους έξαλλους Τούρκους.

Στη Ζάκυνθο ο Κολοκοτρώνης μυείται στον τεκτονισμό. Προς το τέλος του 1806 οι Τούρκοι απαιτούν την παράδοση του Κολοκοτρώνη και ο Ρώμας τον φυγαδεύει στην Κέρκυρα. Εκεί τον γνωρίζει με τον στρατιωτικό Διοικητή Δανζελότ και άλλα εξέχοντα μέλη της Κέρκυρας που ήταν όλοι μυημένοι. Το επαναστατικό κίνημα του 1809 ήταν πολύ καλά προετοιμασμένο και το κυριότερο ήιαν ότι 8α συμμετείχαν και πολλοί Τούρκοι με τα ασκέρια ιούς. Η κατάληψη ιης Ζακύνθου από τους Αγγλους στις 19 Σεπτεμβρίου του 1809 και η μεγάλη στρατιωτική παρουσία τους σιο κέντρο του κινήματος, τη Ζάκυνθο, ματαίωσε τα σχέδια αυτά.


Οι Αγγλοι προδίδοντας στους τότε συμμάχους τους Οθωμανούς τη συμμετοχή Τούρκων στο κίνημα, όχι μόνο ματαίωσαν το κίνημα, αλλά στέρησαν τους Έλληνες από την εκ των έσω βοήθεια στις απελευθερωτικές βλέψεις τους, αφού οι Τούρκοι αντικατέστησαν αμέσως όλους σχεδόν τους Τούρκους διοικητές της Πελοποννήσου με φανατικούς και σκληρούς πασάδες.

Οι Ρώμας και Κολοκοτρώνης συνειδητοποιούν ότι η Αγγλία πλέον Θα παίξει σημαντικό ρόλο στην περιοχή και Θα πρέπει με κάθε τρόπο να την προσεταιριστούν για να χρησιμοποιήσουν όταν θα έπρεπε τους αθέατους διαδρόμους του τεκτονισμού, ώστε να υπάρξει σοβαρή και σίγουρη πρόσβαση στη λήψη των αποφάσεων. Ο Ρώμας καταφέρνει να θέσει υπό την αγγλική τεκτονική δικαιοδοσία τον επτανησιακό τεκτονισμό. Μετά την ίδρυση ιης Φιλικής Εταιρίας, οι μυστικές εταιρίες της Επτανήσου αποτελούν τον πυρήνα, αλλά και τον τόπο μύησης των Ελλήνων σε αυτήν. Ο Εμμανουήλ Ξάνθος, πριν την ίδρυση της Φιλικής Εταιρίας έχει το 1813 μυηθεί στον τεκτονισμό στη στοά Ένωσις της Λευκάδας. Η επιτροπή έδρασε μέχρι το 1828 περίπου παρέχοντας τεράστια οικονομική, αλλά και ηθική και πολιτική βοήθεια στην επανάσταση. Η τεράστια δράση της Επιτροπής Ζακύνθου αναφέρεται σποραδικά από ιην επίσημη ελληνική ιστορία.

Η χρησιμοποίηση των μυστικών εταιριών και των δεσμών των μελών τους στην προετοιμασία και καθ’ όλη τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821 φαίνεται και από τα παρακάτω περιστατικά που αποτέλεσαν κλειδιά σιην επικράτηση της Επανάστασης και στην απελευθέρωση ιης Ελλάδος.



Η σφαγή των Ψαρών

Στη σφαγή των Ψαρών πολέμησαν σιο πλευρό των Ελλήνων περίπου 65 φιλέλληνες Γάλλοι τέκτονες. Δύο μόνο διασώθηκαν και περισυνελέγη-σαν από πειρατικό πλοίο. Αυτοί μετέδωσαν την είδηση της αποκρουστικής σφαγής στους αδελφούς τους Γάλλους και η είδηση πρωτακούστηκε μέσα σε κανονική τεκτονική συνεδρία στο Παρίσι. Από εκεί μεταδόθηκε σε όλη την Ευρώπη. Η σφαγή των Ψαρών αποτέλεσε κομβικό σημείο μεταστροφής της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης υπέρ του ελληνικού αγώνα. Το φιλελληνικό κίνημα στην Ευρώπη είχε ξεκινήσει δειλά, αλλά το γεγονός αυτό επέφερε την τεράστια έκρηξη του.

Οι υψηλόβαθμοι τέκτονες
Η ναυμαχία του Ναυαρίνου αποτέλεσε την καταλυτική νίκη των τριών συμμάχων εναντίον του τουρκοαιγυπτιακού στόλου και σήμανε την τελική ανάσταση των Ελλήνων. Αρχηγοί των τριών συμμαχικών στόλων οι Χέυδεν, Δεριγνύ και Κοδριγκτων και οι τρεις υψηλόβαθμοι τέκτονες. Ύπατος Αρμοστής της Επτανήσου ο Άνταμ προσωπικός φίλος του Ρώμα και του Ανδρέα Μουστοξύδη, όλοι τέκτονες. Στην Κέρκυρα σώζονται τα προσωπικά αρχεία του Ανδρέα Μουστοξύδη και οι επιστολές του προς τους τρεις ναυάρχους όπου τούς εξηγεί την ανάγκη της πραγματώσεως της ναυμαχίας. Ο Ιωάννης Ρωμαίη, Ιταλός αξιωματικός που υπηρετεί μισθοφόρος στην αιγυπτιακή ναυαρχίδα και είναι από ετών προσωττικός φίλος του Ρώμα, αλλά και μέλος της στοάς Αναγεννηθείς Φοίνιξ της Ζακύνθου, τροφοδοτεί τον Ρώμα και αυτός τον Μουστοξύδη με κάθε μυστική πληροφορία για τον αιγυπτιακό στόλο. Αρχηγός της Εθνικής Ανατολής Κερκύρας (η τότε ελληνική τεκτονική αρχή) ο Δούκας του Σάσσεξ προσωπικός φίλος και επιλογή για τη θέση ιου αρχηγού, των Ρώμα και Μουστοξύδη.

Ο Άγγλος υπουργός εξωτερικών Λόρδος Κάννιγκ, υψηλότατο στέλεχος του αγγλικού τεκτονισμού, παίρνει εντολή από την κυβέρνηση του να στείλει διαταγή στον Κοδριγκτων να μη συμμετάσχει σε επιχείρηση εναντίον του στόλου των Τούρκων. Ο Κάννιγκ αποστέλλει τη διαταγή όχι απευθείας στον ναύαρχο Κοδριγκτων, αλλά στον διοικητή της Επτανήσου Άνταμ. Το τι συμφωνήθηκε και το πως έδρασε το κερκυραϊκό λόμπι δεν είναι γνωστό. Τη διαταγή ισχυρίστηκε ο Κοδριγκτων ότι δεν την έλαβε ποτέ, αλλά παραδόξως ήξερε από την πρώτη στιγμή το περιεχόμενο της και το κράτησε κρυφό από όλους. Η ναυμαχία έγινε, χωρίς να είναι βέβαιο το ποιος την προκάλεσε, με τα γνωστά υπέρ του ελληνικού ζητήματος αποτελέσματα στις 6 Οκτωβρίου 1827. Όταν αργότερα η αγγλική κυβέρνηση κάλεσε σε απολογία τον Κοδριγκτων και ήταν έτοιμη να τον καρατομήσει, δείχνοντας ευαισθησία στους Οθωμανούς, ο Κάννιγκ, με την παρότρυνση και παράκληση του Μουστοξύδη, ανέλαβε την υπεράσπιση του και ο Κοδριγκτων δεν καταδικάστηκε ποτέ.

Σαν επίλογος
Κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι η Ελληνική Επανάσιαση είναι έργο των μυστικών εταιριών και, ιδιαίτερα, του τεκτονισμού. Οι μυσιικές εταιρίες έδωσαν όμως το κατάλληλο μυστικό και υπόγειο σύστημα διασυνδέσεων και μυστικισμού που χρειάζεται ένα τέτοιο εγχείρημα. Ιδιαίτερα η εμπιστοσύνη που απαιτείται σε τέτοιες περιπτώσεις μεταξύ των εμπλεκομένων προσώπων, η εχεμύθεια και η πίστη σε ιερό σκοπό, καθώς και οι διαπροσωπικές /αδελφικές σχέσεις, και δΓ αυτών οι επιρροές στα κέντρα λήψεως των αποφάσεων, ήταν καταλυτική. Υπάρχουν πολλά στοιχεία για την ελληνική ιστορία, ιδιαίτερα τη νεότερη, που είτε παραμένουν στο περιθώριο της είτε δεν έχουν ερευνηθεί. Ο ιστορικός πρέπει να αναζητεί και να καταγράφει τα γεγονόια. Η απόκρυψη τους δεν συμβάλλει στην πρόοδο ούτε της γνώσης ούτε του ανθρώπου.

ΠΗΓΕΣ