ΤΟ ΑΙΝΙΓΜΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ

Γράφει ο Βασίλης Στεφ. Λάππας 

Ίσως κάποτε θα πρέπει ν΄ αναθεωρήσουμε την αντίληψη που σχηματίζουμε για το χρόνο που κυλά ανεπιστρεπτί αμέσως με τη σύλληψη ως στιγμιαίο γεγονός εκκίνησης της ανθρώπινης ζωής. Είναι προφανές πως όλοι μας ως όντα με επίγνωση κάποιων αξιωματικών δεσμεύσεων που μας μεταδόθηκαν με το νόημα και τη σημασία της γνώσης προγραμματίζουμε τις ανάγκες, τις επιθυμίες, τους στόχους και τις προτεραιότητες. Κι όμως η μέτρηση του χρόνου σε όλες τις αντιληπτές υποδιαιρέσεις του (μέρες – μήνες- χρόνια – ή δευτερόλεπτα – λεπτά – ώρες ) μάς οδηγεί στο συμπέρασμα πως ο χρόνος υφίσταται καθώς ενυπάρχει η ανθρώπινη δραστηριότητα. Ακόμα και όταν τελούμε υπό το κράτος του ύπνου κάποιοι άλλοι συνάνθρωποι δρουν, κινούνται και αρκετά συχνά οι ενέργειες τους ως απότοκος μιας σειράς σκέψεων πρωτοβουλιών κι ενστικτωδών επιλογών και ορμέμφυτων αποφάσεων επηρεάζουν καταλυτικά τη δική μας ζωή. Ο παράγοντας κίνηση λοιπόν είναι εκείνος που σύμφωνα με την κοσμολογία του Αριστοτέλη δίνει "ζωή" στον χρόνο ! 

Ωστόσο, το εύλογο ερώτημα που ανακύπτει είναι αυτό : Αν αποτελεί ασφαλές κι επαρκές συμπέρασμα ότι ο χρόνος υφίσταται εντός της ανθρώπινης δράσης και συνάμα αποτελεί προϊόν της επινόησης του. Η απάντηση είναι σαφώς αρνητική. Ο χρόνος υπάρχει και δεσπόζει πέρα κι έξω από την ύπαρξη του ανθρώπου. Η συμπαντική εξέλιξη καθίσταται διαρκής κι αδιάλειπτη. Επομένως όπου συναντάμε αλλαγή – μεταμόρφωση ο χρόνος είναι υπαρκτός.

Στο σημείο αυτό εκτιμώ πως η ισχυρότερη μονάδα μέτρησης του χρόνου αποτελεί ακλόνητα η Στιγμή, που άλλοτε περνά και χάνεται κι άλλοτε πάλι αφήνει ευχάριστα παρεπόμενα ή και τραγικές επιπτώσεις στα υποκείμενα που δρουν και συμβιούν στο ίδιο το κοινωνικό σύνολο σε όλες τις δυνατές εκφάνσεις της ανθρώπινης ιστορίας και πραγματικότητας (οικογένεια, ενορία, εργασιακός στίβος, χωριό – πόλις – νομός – χώρα – ήπειρος –πλανήτης ). Η στιγμή, λοιπόν, είναι εκείνη που συγκλονίζει τον συναισθηματικό κόσμο του ανθρώπου, που συνεπαίρνει το πνεύμα σε μυστικιστικούς και λογικούς διαύλους και συνειρμούς, ενώ αφήνει ανεξίτηλα χαραγμένα τα σημάδια στην ψυχή, όπου κάποιες φορές όλα αυτά αθροιστικά λειτουργούν λυτρωτικά εξού και η φράση πανδαμάτωρ χρόνος όπως επίσης ενυπάρχουν και κάποιες άλλες περιπτώσεις που επιφέρουν εγκλωβισμό και απόγνωση. Τούτο ισχύει για το κάθε Πρόσωπο ξεχωριστά. Βεβαίως, σε ό,τι αφορά τον άνθρωπο σημαντικός παράγοντας διαμόρφωσης και διάπλασης του χαρακτήρος του καθίσταται εκτός της παραμέτρου του χρόνου το ιδεολογικό, αξιακό και ηθικό φορτίο του καθώς μέσα απ΄ αυτό συμπεριφέρεται, εκφράζεται, εκδηλώνεται στον περίγυρό του και μ΄ αυτόν τον οδηγό πορεύεται και αντιλαμβάνεται το Είναι της υπάρξεως του στο κοινωνικό γίγνεσθαι όπως κι ευρύτερα στο Σύμπαν.

Η ζωή του Προσώπου ως αναγνωρίσιμη και ειδοποιά ετερότητα αναμφίβολα εικονίζεται και ουσιαστικά είναι διακριτή, ελεύθερη. Σε καμία περίπτωση όμως αδάμαστη, ανεξέλεγκτη, ανέλεγκτη. Τουναντίον! Στον φαινομενικό αντιληπτό κόσμο στον οποίο δρούμε ως κοινωνικές οντότητες η παρουσία μας δεν είναι εντελώς ανεξάρτητη από τις άλλες που συνυπάρχουν στον παρόντα χρόνο. Κατά συνέπεια η νοερή άλυσος που σχηματίζεται, αφού ο καθένας μας ορίζεται ως αποκλειστικός κρίκος αυτής, επιφέρει μια σειρά αλληλοεπιδράσεων κι εξαρτήσεων που δομούν σχέση. Οφείλουμε να επισημάνουμε πως αν και όλοι μας είμαστε προικισμένοι από τη Δημιουργό  Φύση  με κάποια επιμέρους χαρίσματα και ιδιαιτερότητες εντούτοις λόγω απολύτως των κοινωνικών συνθηκών το πνεύμα της κοινωνικής ελευθερίας όπως και της ισότητας δεν αναπτύσσεται εξίσου εύρυθμα και δημοκρατικά. Ο λόγος έγκειται πως ο άνθρωπος, ως μία συνιστώσα του φυσικού βασιλείου του παρόντος χρόνου, υποκινούμενος από τα πηγαία εντός της φύσεως του ορμέμφυτα χαλιναγωγείται και κυριεύεται από τα πάθη του. Τα περισσότερα απ΄ αυτά ισχυρά, αμφίσημα, αλληλοσυγκρουόμενα. Αποτέλεσμα, η διαταραχή της εσωτερικής του ισορροπίας και η απόκλιση από το βαθύ και ουσιώδες νόημα της υπάρξεως και της αποστολής του στη ενσαρκωμένη διαδρομή του.

Ο υποβόσκον ανταγωνισμός που εμφωλεύει μέσα του ως βασική προέκταση της θέλησης για δύναμη - για να θυμηθώ και τον Φρειδερίκο Νίτσε – ενισχύει τα εγωκεντρικά του χαρακτηριστικά τα οποία με τη σειρά τους διαμορφώνουν έναν συχνά άκαμπτο και ισχυρό εγωισμό οι εκφάνσεις του οποίου όταν δεν προκαλούν αποσταθεροποίηση στον ίδιο για να τον παρωθήσουν στην ηθική Πτώση του, τότε εδραιώνεται και επιβάλλεται έναντι της κοινωνικής του ομάδας εντός της οποίας συμμετέχει και ενεργεί. Συχνά λέγεται πως στο πέρασμα του χρόνου και της συνακόλουθης αύξησης των εμπειριών ο άνθρωπος μπορεί να δώσει μέσω του αθλήματος της ζωής και της αναζήτησης νοήματος περιεχόμενο στην συνείδησή του αποσκοπώντας στην ικανοποίηση εσώτερων και βαθύτερων εναγώνιων ερωτημάτων του. Τότε μέσω της κοπιώδους αυτής διαδικασίας επί της ουσίας αποκτά συναίσθηση των ορίων της άχρονης εσωτερικής ελευθερίας του. Εξάλλου, είναι ανάγκη να κατανοηθεί πως ακόμα κι αν ο άνθρωπος δεν ζούσε υπό το βάρος και την χειραγώγηση εξουσιαστικών μηχανισμών και δεσποτάτων που με τη μορφή ελιτίστικων ομάδων πλανητικής όπως κι επιμέρους επικυριαρχίας εξακολουθούν να τον ποδηγετούν θα είχε να αντιμετωπίσει τον μεγαλύτερο δυνάστη του στον κτιστό του κόσμο. Τον χρόνο.

Παρ΄ όλα αυτά κείμενα διασωθέντα από τη λήθη, καταγεγραμμένοι Φιλοσοφικοί στοχασμοί Αρχαίων κλασικών όπως και οι πνευματικές ενοράσεις και υπερβάσεις των Πατέρων της Ορθοδόξου Ομολογίας κι Εκκλησίας συντρίβουν τη δεσποτεία του Χρόνου και απολήγουν πως ο Άνθρωπος και ο εαυτός του είναι ο μόνος που μπορεί να τιθασεύσει επί του χρόνου όταν κι εφόσον προσδώσει νόημα και αξία στην ελεύθερη βούλησή του. Κι όμως δέσμιος της αλαζονικής ροπής του για ματαιοδοξία ξεχνά τον σκοπό και τον προορισμό του. Συνεχίζει να συμπεριφέρεται όχι μονάχα στη φύση εξουσιαστικά αλλά και στους συνανθρώπους του το ίδιο καταδυναστευτικά. Επιχειρεί να υποτάξει την ελευθερία και παράλληλα να καταργήσει την ισότητα ως κριτήριο και διακύβευμα ελεύθερης αρμονικής συλλογικής συνύπαρξης και αυθ΄ υπερβάσεως των ποικιλώνυμων εσώτερων φραγμών του. Πορεύεται ως έφηβος. Καθοδηγούμενος από τις ορμές του, περιφρονώντας τη λογική και το εξελικτικό σπειροειδές ταξίδι του.

Καθόλου σπάνια αναφέρεται ότι ο χρόνος αποτελεί επινόηση του ανθρώπου προκειμένου να μετρήσει το πεπερασμένο όριο της υλικής του υποστάσεως. Στην πραγματικότητα, ο χρόνος υφίσταται και κυλά ανεπιστρεπτί είτε με είτε χωρίς την παρουσία του ανθρώπου. Η ειδοποιός διάκριση είναι πως στη δεύτερη περίπτωση δηλαδή με την παρουσία του έλλογου ανθρωπίνου όντος επιτυγχάνεται απλά η κατανόηση, η ερμηνεία και γιατί όχι αποδίδεται και η αξία του χρόνου. Αφού εξαιτίας του σηματοδοτούνται ολοκληρωτικές αλλαγές, ανατροπές και ανακατατάξεις ανθρώπινης, φυσικής και συμπαντικής κλίμακας. Μολονότι παραμένει ο αινιγματικός ρόλος του χρόνου κι αποκαλύπτεται προφανής εκείνο που μπορούμε να πούμε με ασφάλεια είναι πως θα συνεχίζει να διαφεντεύει, να ρυθμίζει και να κατευθύνει τη ανθρώπινη και όχι μόνο δράση.

Μπροστά λοιπόν στον ζώντα εφιάλτη της ματαιότητας εξαιτίας του πεπερασμένου προορισμού μας μοναδική καταφυγή ο άνθρωπος βρίσκει στην Α-λήθεια. Δηλαδή στη ΣΧΕΣΗ με τον συνάνθρωπο του όπως και με τα υπόλοιπα ψηλαφητά όντα που ζουν δίπλα του. Ζει και διαμορφώνει την ιστορία του και κατευθύνεται αναπότρεπτα στην αιωνιότητα ! Ο θάνατος του σημασιοδοτεί το άλμα είτε στην αιωνιότητα είτε στην ... ανυπαρξία ! Ουδείς με ασφάλεια και βεβαιότητα το γνωρίζει. Η παράμετρος αυτή απλά δύναται να ερμηνευτεί  με άξονα και μόνο την πίστη του. Αναμφίβολα ο άνθρωπος είναι μετέωρος και πολλές του αγωνίες και ερωτήματα παραμένουν παρά την πρόοδο του φιλοσοφικού στοχασμού και της επιστήμης ακόμα άγνωστα ! 

 Μπορούμε όμως να δώσουμε ένα νέο περιεχόμενο και νόημα στη ζωή μας εντός του χρόνου μέσα από την αλληλοπεριχώρηση, την αλληλεγγύη, τον σεβασμό στη ζωή σε κάθε ον και να αποφασίσουμε επιτέλους να ζήσουμε μέσα σε ένα περιβάλλον που δεν θα ισχύουν οι δογματικές αγκυλώσεις, οι θρησκευτικές "αλήθειες" οι ποικιλώνυμοι φανατισμοί, η βία, ο πόλεμος και οι μεταξύ μας ανταγωνισμοί. Θα μου πείτε είναι εφικτά να πραγματοποιηθούν όλα αυτά ; Ναι σάς απαντώ αρκεί να αποφασίσουμε να διδασκόμαστε από τους σοφούς μας και να μην επαναλαμβάνουμε ακατάπαυστα τα λάθη εκείνα που μας εγκλωβίζουν στο πνευματικό τέλμα, στην ηθική οκνηρία κι απαξίωση. Μοναδική προϋπόθεση βεβαίως είναι να απαρνηθούμε το μέχρι σήμερα μοντέλο ζωής ήτοι τη βουλησιαρχική τάση μας να επιβάλλουμε εξαναγκαστικά τα θέλω μας σε όλα τα επίπεδα της ανθρώπινης συμμετοχής και δράσης σαν να είναι θέσφατα ! Ας ακολουθήσουμε το υγιές πνεύμα του Επίκουρου με το λάθε βιώσας ! Τότε θα λύσουμε και το αίνιγμα του χρόνου ! 

Εύχομαι καλό κι ευτυχισμένο το νέο έτος 2013 !